Δημήτρης Τσουκνιδής

Σύμφωνα με την American Psychological Society (APA), το στρες είναι ο τρόπος του σώματός σας για να σας προστατεύει από τον πόνο και τον τραυματισμό. Όταν το σώμα βιώνει στρες, οι μύες τεντώνονται ως  ένα είδος αντανακλαστικής δράσης.  

Η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία επισημαίνει ότι το στρες εμπίπτει σε δύο κατηγορίες: “acute stress” και  “chronic stress.  

Το “acute stress” (οξύ στρες) είναι μία φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού μας όταν αυτός έρχεται αντιμέτωπος με κάτι καινούριο ή με μια έκτακτη (μη συνηθισμένη) συνθήκη.  

Για παράδειγμα όταν πρέπει να πατήσετε ξαφνικά τα φρένα του αυτοκινήτου σας για να αποφύγετε ένα ατύχημα. Στην έκτακτη αυτή συνθήκη ενεργοποιείται το συμπαθητικό νευρικό σας σύστημα.  

Ο καρδιακός σας ρυθμός αυξάνεται, το σώμα σας παράγει περισσότερες από τις ορμόνες του στρες (όπως η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη) και παρατηρείται  αύξηση της αρτηριακής πίεσης.  

Αυτή η κατάσταση εγρήγορσης μάς επιτρέπει να παίρνουμε γρήγορες αποφάσεις για να επιβιώσουμε από την “πρόκληση” (δηλαδή την έκτακτη συνθήκη) που εμφανίστηκε στον δρόμο μας.   

Όμως, σύμφωνα με τον διακεκριμένο γιατρό Deepak Chopra, το ανθρώπινο σώμα δεν είναι φτιαγμένο να αντέχει για μεγάλες περιόδους σε αυτές τις έκτακτες συνθήκες.  

Όταν λοιπόν οι περίοδοι του στρες παρατείνονται και επαναλαμβάνονται, το στρες μετατρέπεται σε “χρόνιο στρες” (“chronic stress” σύμφωνα με τον όρο της American Psychological Society) και βλάπτει τους ιστούς και τα όργανα σε όλο το σώμα.   

Διότι οι περισσότερες ορμόνες του στρες ενεργοποιούνται συχνότερα και σε συνδυασμό με τα αυξημένα επίπεδα αρτηριακής πίεσης, τα οποία εξαντλούν τα ενεργειακά σας αποθέματα, οδηγούν το σώμα σας σε μια ορισμένη ποσότητα φθοράς. 

Έτσι λοιπόν, για όλους αυτούς τους λόγους, το χρόνιο στρες αποτελεί τον κρυφό κίνδυνο στη ζωή μας διότι πολλές φορές, παρόλο που έχουμε πείσει τον εαυτό μας ότι έχουμε προσαρμοστεί, αυτό είναι εκεί και “στάζει” σταγόνα – σταγόνα.  

Αυτή η στάγδην απόκριση χαμηλού, αλλά χρόνιου επιπέδου στρες – επισημαίνει ο  Chopra  στο βιβλίο του “SUPER GENES” – είναι εξίσου καταστροφική με το κινέζικο μαρτύριο της σταγόνας: ύστερα από αρκετά  μικρά – φαινομενικά ακίνδυνα –  επεισόδια στρες ο δρόμος για την πλήρη κατάρρευση ανοίγεται διάπλατα.  

Συγκεκριμένα το χρόνιο στρες, σύμφωνα με άρθρο του WebMD, προκαλεί τα εξής συμπτώματα:  

Αίσθημα απογοήτευσης ή ακεφιάς  

Αίσθηση κατάρρευσης  

Αδυναμία χαλάρωσης  

Αίσθηση μοναξιάς 

Αποφυγή κοινωνικών επαφών  

Έλλειψη ενέργειας 

Πονοκεφάλους 

Νευρικότητα 

Πόνος στο στήθος 

Συχνά κρυολογήματα και λοιμώξεις 

Δυσκολία στον ύπνο 

Συνεχής ανησυχία  

Αδυναμία εστίασης 

Αμνησία 

Εστίαση στην αρνητική πλευρά των πραγμάτων 

Αδυναμία λήψης σωστών αποφάσεων  

Η αλήθεια, βέβαια, είναι – όπως επισημαίνει και ο διάσημος γιατρός Deepak Chopra – πως  στη σύγχρονη ζωή δεν μπορούμε να αποφύγουμε το στρες γιατί δεν μπορούμε να αποφύγουμε τις εξωτερικές πιέσεις, τους λεγόμενους “στρεσσογόνους παράγοντες”.    

Έτσι το χρόνιο στρες επηρεάζει κάθε πτυχή της ζωής μας, συμπεριλαμβανομένων των σκέψεων, των συναισθημάτων και των συμπεριφορών μας.  

Συνεπώς το να είμαστε σε θέση να χαλαρώνουμε ψυχικά και σωματικά είναι ζωτικής σημασίας και ακριβώς εδώ είναι το σημείο όπου η ύπνωση αποτελεί για όλους μας ένα τόσο ισχυρό και χρήσιμο εργαλείο. 

Το μυστικό είναι απλό: το σώμα σου δεν μπορεί να είναι ταυτόχρονα και στρεσαρισμένο και χαλαρό.  Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι δεν μπορείς να είσαι στρεσαρισμένος και την ίδια στιγμή να είσαι χαλαρός. 
 

Η ύπνωση, λοιπόν, είναι τόσο χρήσιμη επειδή είναι απολύτως προσανατολισμένη στην πρόκληση χαλάρωσης.  

 Είναι όμως η ύπνωση πραγματικά τόσο αποτελεσματική στην πρόκληση χαλάρωσης και στην ανακούφιση του στρες;  

Η επιστήμη απαντά “ΝΑΙ” υποστηρίζοντας ξεκάθαρα την αξία της ύπνωσης.  

Πιο συγκεκριμένα  στο επιστημονικό άρθρο  “The Effectiveness of Hypnotherapy in Reducing Stress Levels” («Η αποτελεσματικότητα της υπνοθεραπείας στη μείωση των επιπέδων στρες»), οι επιβλέποντες καθηγητές αναφέρουν το εξής: “αυτή η μελέτη σχεδιάστηκε για να απεικονίσει τα επίπεδα άγχους και την επίδραση της υπνοθεραπείας στη μείωση της κατάστασης στρες των υπο επίβλεψη συμμετεχόντων.”  

Οι επιστήμονες εφάρμοσαν υπνοχαλάρωση σε (6) έξι συμμετέχοντες που ήταν γνωστό ότι ήταν σε κατάσταση άγχους πριν τη συμμετοχή τους σε συνεδρίες υπνοθεραπείας.  

Τα δεδομένα αναλύθηκαν χρησιμοποιώντας το μη παραμετρικό τεστ υπογεγραμμένης κατάταξης Wilcoxon. Με βάση τα αποτελέσματα των δοκιμών Wilcoxon διαπιστώθηκε ότι μετά την υπνοθεραπεία, τα επίπεδα άγχους μειώθηκαν. Οι καθηγητές συμπέραναν ότι η υπνοθεραπεία είναι αποτελεσματική στη μείωση των επιπέδων στρες.  

Παράλληλα, μια ακόμα σημαντική επιστημονική έρευνα του Dr Corydon Hammond της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Γιούτα επισημαίνει την αξία της αυθύπνωσης.  

Η επιστημονικη έρευνα του Hammond (“Hypnosis in the treatment of anxiety- and stress-related disorders”, “Η ύπνωση στη θεραπεία διαταραχών που σχετίζονται με το άγχος και διαταραχές σχετιζόμενες με άγχος”) διερεύνησε μελέτες που εξέτασαν την αποτελεσματικότητα της αυθύπνωσης στο ζήτημα του άγχους, συμπεριλαμβανομένου του άγχους που σχετίζεται με χειρουργική επέμβαση, εγκαύματα, οδοντιατρική εργασία και καρκίνο.  

Σύμφωνα με τον Hammond, η τεράστια ποσότητα διαθέσιμης έρευνας παρέχει πειστικά στοιχεία ότι η ύπνωση μπορεί να χρησιμοποιηθεί επιτυχώς για τη θεραπεία πολλών διαταραχών και καταστάσεων που σχετίζονται με το άγχος.  

Επίσης ο Eileen Davis, Ανώτερος Λέκτορας και Ακαδημαϊκός Προϊστάμενος για τη Σχολή Συμβουλευτικής στο Australian College of Applied Psychology, πραγματοποίησε μια ανασκόπηση δέκα μελετών που εξέτασαν τη χρήση ύπνωσης για τη θεραπεία του χρόνιου πόνου και του άγχους με τίτλο “Literature review of the evidence-base for the effectiveness of hypnotherapy.”, διαπιστώνοντας ότι οι μελέτες παρείχαν αποδείξεις ότι η υπνοθεραπεία είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για να βοηθήσει τους ανθρώπους να μειώσουν τα επίπεδα του πόνου και του άγχους τους. 

Η επιστήμη απάντησε λοιπόν με σαφήνεια ότι η υπνοθεραπεία αποτελεί μια από τις καλύτερες θεραπείες για τη μείωση του χρόνιου στρες και του άγχους. Συνεπώς το μόνο που απομένει πλέον είναι να διαπιστώσετε και εσείς οι ίδιοι την αξία της.   

Σε προηγούμενο άρθρο αναφέραμε ότι ίσως υπάρχουν ακόμα κάποιοι άνθρωποι που φοβούνται ή διστάζουν να επιλέξουν την υπνοθεραπεία ως μία εναλλακτική θεραπεία πνεύματος και σώματος.   

Για όλους αυτούς τους ανθρώπους – ευτυχώς – υπάρχουν έγκυρες φωνές από τον ιατρικό κόσμο που προέρχονται από διακεκριμένους επιστήμονες, όπως η επιστημονική ομάδα της MAYO CLINIC.  

Εκτός όμως από τους γιατρούς της κλινικής MΑΥΟ και δύο ακόμα διακεκριμένοι επιστήμονες, μιλούν ξεκάθαρα για την ασφάλεια και τα οφέλη της υπνοθεραπείας.  

Ο Arnold A. Lazarus, καθηγητής Ψυχολογίας, θεραπευτής, συγγραφέας, ομιλητής και πρωτοπόρος στην κλινική Ψυχολογία που έχει τιμηθεί με βραβεία διακεκριμένου Ψυχολόγου και διακεκριμένης επαγγελματικής συνεισφοράς από την Αμερικανική Ένωση Ψυχολογίας καθώς και με το βραβείο διακεκριμένων υπηρεσιών από το Αμερικανικό Συμβούλιο Επαγγελματικής Ψυχολογίας και ο Clifford Ν. Lazarus, κλινικός ψυχολόγος με ειδίκευση στην ψυχοθεραπεία και τον νευροψυχολογικό έλεγχο, διευθυντής του Comprehensive Psychological Services του Πανεπιστημίου Πρίνστον που έχει τιμηθεί από το Prescribing Phycologists’ Register για εξέχουσα συνεισφορά στις πρωτοπόρες προσπάθειες εκπαίδευσης Ψυχολόγων.  

Οι δύο αυτοί έγκριτοι ειδικοί μοιράζονται μαζί μας την εξής πραγματική περίπτωση μιας κοπέλας, της Μάρθας.   

Η Μάρθα πάλευε με τη λαιμαργία της για πολλά χρόνια, αλλά όταν είπε στη μητέρα της ότι θα δοκίμαζε την ύπνωση, εκείνη πανικοβλήθηκε. “Πώς μπορείς καν να το σκέφτεσαι;” ξεφώνισε.  

“Νόμιζα ότι σε μεγάλωσα έτσι ώστε να μην κάνεις κάτι τόσο επικίνδυνο. Ποιος ξέρεις τι θα σου συμβεί όταν σε υπνωτίζουν… Εκτός αυτού είναι πεταμένα λεφτά αυτά τα πράγματα… Δεν έχουν αποτέλεσμα…”  

Με αφορμή λοιπόν τη συγκεκριμένη περίπτωση της Μάρθας οι έγκριτοι ψυχολόγοι αναφέρουν:  

“Η ύπνωση είναι ίσως μία από τις πιο παρεξηγημένες μεθόδους ψυχολογικής θεραπείας. Οι μύθοι και οι εσφαλμένες αντιλήψεις που περιβάλλουν την ύπνωση και την υπνοθεραπεία προέρχονται κυρίως από την ιδέα που έχει σχηματίσει ο κόσμος σχετικά με τον υπνωτισμό του θεάτρου. 

 Η αλήθεια είναι ότι υπνωτισμός του θεάτρου είναι γενικά μία θεατρική παράσταση και έχει τόση σχέση με την γνήσια κλινική ύπνωση όση σχέση έχουν πολλές χολιγουντιανές ταινίες με την πραγματική ζωή. Δηλαδή καμία απολύτως.   

Είναι γεγονός ότι η ύπνωση αποτελεί ένα θετικό ψυχολογικό φαινόμενο που έχει έγκυρες χρήσεις στην κλινική εφαρμογή και για να το θέσουμε απλά:  

Η ύπνωση είναι μία κατάσταση πολύ εστιασμένης προσοχής ή συγκέντρωσης που συνδέεται συχνά με τη χαλάρωση και την αυξημένη υποβλητικότητα.”  

Αυτό όμως που τονίζουν ιδιαίτερα οι δύο διακεκριμένοι καθηγητές είναι το εξής:  

“Αντίθετα με όσα πιστεύουν πολλοί άνθρωποι η αλήθεια είναι ότι οι άνθρωποι που βρίσκονται σε κατάσταση ύπνωσης έχουν τον πλήρη έλεγχο του εαυτού τους. Οι υπνωτισμένοι άνθρωποι δεν θα έκαναν ποτέ κάτι που φυσιολογικά θεωρούν ηθικά ανεπίτρεπτο.”  

Επίσης είναι γεγονός – συνεχίζουν οι δύο ψυχολόγοι – ότι δεν είναι όλοι επιδεικτικοί στην ύπνωση, δηλαδή μερικοί άνθρωποι φαίνεται ότι έχουν μία δυνατότητα που ονομάζεται “ικανότητα ύπνωσης”, η οποία όπως και πολλές άλλες δυνατότητες ποικίλλει μεταξύ των διαφόρων ατόμων.  

Για να μπορείτε να υπνωτιστείτε με επιτυχία πρέπει να θέλετε να συμμετέχετε στη διαδικασία εκούσια και να διαθέτετε τουλάχιστον μία μέτρια ικανότητα ύπνωσης. Έχει παρατηρηθεί πως κάποιες φορές ακόμα και οι άνθρωποι με υψηλή “ικανότητα ύπνωσης” μπορεί να ωφεληθούν σε μικρότερο βαθμό από την υπνοθεραπεία.  

Ένα άτομο πρέπει να ακολουθήσει μία σειρά συνεδρίων ύπνωσης για να ενισχυθούν οι οποίες εποικοδομητικές υποδείξεις δίνονται σε αυτό. Οι υποδείξεις που δίνονται στους ανθρώπους που βρίσκονται σε κατάσταση ύπνωσης – οι επονομαζόμενες “υπνωτικές υποβολές” – φαίνεται να είναι ένα σημαντικό κομμάτι του μηχανισμού μέσω του οποίου επιτυγχάνεται η διαδικασία.  

Αυτό που είναι ιδιαιτέρως σημαντικό – σύμφωνα με τους Arnold A. Lazarus και Clifford Ν. Lazarus – είναι το γεγονός ότι ενώ πολλοί άνθρωποι δεν ανταποκρίνονται θετικά σε μία άμεση ευθεία υπόδειξη, στην κατάσταση της ύπνωσης η ίδια υπόδειξη εισέρχεται στον νου “από την πίσω πόρτα” της συνείδησης. Εκεί λοιπόν ριζώνει και έχει ως αποτέλεσμα σημαντικές θετικές συμπεριφορικές ή ψυχολογικές αλλαγές.   

Οι δύο διακεκριμένοι καθηγητές ψυχολογίας επισημαίνουν τέλος ότι οι πιο συχνές κλινικές εφαρμογές της ύπνωσης περιλαμβάνουν: 

• την αποβολή κακών συνηθειών (τσιγάρο, λαιμαργία για φαγητό), 
• την καταπολέμηση της αϋπνίας,  
• την επαναφορά ξεχασμένων εμπειριών,  
• ενώ συχνά η ύπνωση χρησιμοποιείται και ως αναισθητικό για την αντιμετώπιση του πόνου.   

Συμπερασματικά, η πρόταση των καθηγητών συνοψίζεται στην εξής θέση:  

“Μπορείτε πολύ εύκολα να δοκιμάσετε τα οφέλη της ύπνωσης. Ακόμα και μία πεντάλεπτη συνεδρία αυθύπνωσης μπορεί να αποδειχθεί πολύ χρήσιμη!” 

“Θέλω να κάνω θετικές αλλαγές στη ζωή μου μέσω υπνοθεραπείας, αλλά διστάζω!” 

Αυτή η φράση ακούγεται συχνά στα αυτιά ενός υπνοθεραπευτή και είναι απόλυτα φυσιολογικό να ακούγεται διότι όταν ένας άνθρωπος δεν γνωρίζει την τεράστια ασφάλεια που παρέχει η υπνοθεραπεία και τα πολλαπλά οφέλη τα οποία μπορεί να αποκομίσει από αυτή, τότε χρησιμοποιεί φράσεις όπως η παραπάνω.  

Υπάρχουν, λοιπόν, άνθρωποι που εξαιτίας άγνοιας φοβούνται ή διστάζουν να επιλέξουν την υπνοθεραπεία ως μία εναλλακτική θεραπεία πνεύματος και σώματος.  

Για όλους αυτούς τους ανθρώπους – ευτυχώς – υπάρχουν έγκυρες φωνές από τον ιατρικό κόσμο που προέρχονται από διακεκριμένους επιστήμονες.   

Φωνές οι οποίες αποδεικνύουν ξεκάθαρα ότι η υπνοθεραπεία αποτελεί μία ασφαλή και αποτελεσματική εναλλακτική θεραπεία πνεύματος – σώματος.  

Πιο συγκεκριμένα ο Δόκτωρ Αμίτ Σουντ (Amit Sood), γενικός παθολόγος και διακεκριμένος συνεργάτης της πασίγνωστης “Mayo Clinic” στο βιβλίο “Εναλλακτική Iατρική” το οποίο εκδίδει η ίδια η κλινική Mayo,  αναφέρει: 

“Η πεποίθηση ότι το μυαλό και το σώμα είναι αλληλένδετα υπάρχει εδώ και αιώνες. Η θεραπεία ασθενειών με φάρμακα έχει ορισμένους περιορισμούς πράγμα που φαίνεται από το συνεχώς αυξανόμενο αριθμό ατόμων που στρέφονται σε εναλλακτικές θεραπείες.  

Σήμερα αντιμετωπίζουμε διάφορες ασθένειες όπως η ινομυαλγία και το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, οι οποίες δεν θεραπεύονται με φάρμακα ή χειρουργικές επεμβάσεις.  

Αυτή η διαπίστωση – σε συνδυασμό με τις επιστημονικές μελέτες που δείχνουν ότι το μυαλό παίζει μεγάλο ρόλο στην εξέλιξη μιας ασθένειας – έχει οδηγήσει στην αναθεώρηση της ιατρικής Πνεύματος – Σώματος και στο αυξημένο ενδιαφέρον για την ολιστική υγεία και θεραπεία.  

Η δύναμη και η ταχύτητα του μυαλού είναι εκπληκτικές. Ένα μυαλό που κατέκτησε έναν άλλο πλανήτη, δεν μπορεί να μην έχει την ικανότητα να θεραπεύσει το ίδιο του το σώμα.  

Η θεραπεία πνεύματος – σώματος αποτελείται από δύο φάσεις:  

Η πρώτη αφορά την επαναφορά του μυαλού σε κατάσταση γαλήνης. Σε αυτή τη φάση ο νους επανέρχεται σε μία γαλήνια κατάσταση, αποδοτική και προσαρμόσιμη στις ανάγκες του ατόμου. Για να φτάσει σε αυτήν την κατάσταση το μυαλό πρέπει να αποβάλει τις αρνητικές εμπειρίες που έχει αποκτήσει με τα χρόνια.  

Η δεύτερη φάση αφορά τη χρησιμοποίηση του μυαλού ώστε να επιτευχθούν οφέλη για την υγεία. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω πνευματικής παρέμβασης (όπως η προσευχή),  μέσω ομιλούμενης παρέμβασης (όπως ο διαλογισμός), μέσω πρακτικών που περιλαμβάνουν αναπνοή και στάση σώματος (όπως γιόγκα), μέσω καθοδηγούμενου οραματισμού (θεραπευτικός οραματισμός, ύπνωση).  

Ειδικότερα, η επίσημη θέση των γιατρών της διάσημης “Mayo Clinic” για την ύπνωση είναι η εξής:  

“Παρόλο που ο υπνωτισμός παρουσιάζεται με χιούμορ στην τηλεόραση και στις ταινίες, για ορισμένους ανθρώπους είναι αποτελεσματική θεραπεία. Οι έρευνες δείχνουν ότι κάποια άτομα έχουν μεγαλύτερη ικανότητα ύπνωσης από κάποια αλλά. Ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι όσο πιο ανοιχτός είναι κάποιος στον υπνωτισμό τόσο πιο πιθανό είναι να ωφεληθεί από αυτόν.” 

Παράλληλα οι γιατροί της κλινικής MAYO επισημαίνουν:  

“Ο υπνωτισμός μπορεί να αποτελεί καλή λύση αν χρειάζεστε βοήθεια στην αντιμετώπιση μιας χρονιάς πάθησης. Αξίζει να δοκιμάσετε.”  

Επιπροσθέτως η έγκριτη ομάδα γιατρών της κλινικής MAYO δηλώνει κατηγορηματικά:  

“Ο υπνωτισμός μπορεί να προσφέρει ανακούφιση από τον πόνο που οφείλεται σε διάφορες ασθένειες συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου. Εφαρμόζεται επίσης στη θεραπεία προβλημάτων συμπεριφοράς, ενώ μπορεί να βοηθήσει και στη διαχείριση του άγχους πριν από κάποια ιατρική ή οδοντιατρική εξέταση.” 

Τέλος, η ιατρική ομάδα της παγκοσμίως γνωστής κλινικής MAYO προσθέτει:  

“Αναφορικά με το άγχος: Πολλές μελέτες δείχνουν ότι ο υπνωτισμός βοηθά στην αντιμετώπιση του άγχους. Συγκεκριμένα μειώνει το άγχος πριν από κάποια ιατρική ή οδοντιατρική εξέταση με αποτελέσματα που διαρκούν έως και 3 χρόνια.  

Αναφορικά με την αλλαγή συμπεριφοράς: η ύπνωση έχει εφαρμοστεί με επιτυχία στην επίλυση προβλημάτων όπως η αϋπνία, η νυχτερινή διούρηση, το κάπνισμα και κάποιες φοβίες. 

Αναφορικά με την αντιμετώπιση πόνου: έρευνες του Αμερικανικού Ινστιτούτου Υγείας αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα της υπνοθεραπείας στην αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου που σχετίζεται με τον καρκίνο, το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, παροδικά προβλήματα του πεπτικού συστήματος και ορισμένους πονοκεφάλους.”  

Η επιστημονική ομάδα τη κλινικής MAYO, μιας κλινικής που αποτελεί ένα από τα εγκυρότερα ιατρικά κέντρα του κόσμου, είναι σαφής και πραγματικά ανάβει το πράσινο φως σε όσους θέλουν να επωφεληθούν από την υπνοθεραπεία και τις πολλαπλές δυνατότητές της.